Trong vài năm gần đây, cụm từ “rau hữu cơ” hay “organic” đã trở nên phổ biến và xuất hiện ở khắp các cửa hàng thực phẩm, siêu thị và sạp rau online. Tuy nhiên, cùng với sự quan tâm ngày càng lớn đến sức khỏe và môi trường, cũng xuất hiện nhiều hiểu lầm xoay quanh định nghĩa “rau organic”. Nhiều người cho rằng chỉ cần rau được trồng không phun thuốc trừ sâu, không bón phân hóa học là đã đủ để gọi là “hữu cơ”. Một số người khác lại tin rằng cứ rau trồng ở quê, do người quen gửi vào, hoặc có mùi vị “ngon lành” như ngày xưa thì chắc chắn là organic. Những hiểu lầm này, dù vô tình hay cố ý, đang khiến khái niệm “hữu cơ” bị biến dạng, gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng và tạo ra những kỳ vọng không thực tế.
Trên thực tế, rau củ quả hữu cơ không chỉ là những sản phẩm không dùng thuốc hóa học. Hữu cơ là một tiêu chuẩn toàn diện, bao gồm cả quy trình canh tác, cách chăm sóc, nguồn giống, nguồn đất, nước tưới, thu hoạch và bảo quản sau thu hoạch. Một sản phẩm được coi là organic không thể chỉ “sạch” theo cảm tính, mà phải trải qua quy trình kiểm tra và chứng nhận chặt chẽ bởi các tổ chức độc lập như USDA Organic (Hoa Kỳ), EU Organic (Châu Âu), JAS (Nhật Bản) hoặc các tổ chức chứng nhận hữu cơ uy tín tại Việt Nam.
Để một trang trại đạt chuẩn hữu cơ, đất canh tác phải không bị ô nhiễm hóa chất trong ít nhất ba năm liên tục. Không được sử dụng giống cây biến đổi gen, không được dùng phân bón tổng hợp, thuốc trừ sâu hóa học hay hormone tăng trưởng. Thay vào đó, người nông dân phải áp dụng các phương pháp sinh học để phòng trừ sâu bệnh, sử dụng phân hữu cơ, ủ phân tự nhiên, kết hợp luân canh cây trồng để giữ đất màu mỡ và cân bằng sinh thái. Ngay cả khâu đóng gói và vận chuyển cũng phải được kiểm soát riêng biệt để tránh lẫn tạp chất hay dư lượng từ sản phẩm không đạt chuẩn.
Vì vậy, rau hữu cơ không thể là sản phẩm “tự xưng”. Nếu một bó rau được quảng cáo là organic nhưng không có bất kỳ giấy chứng nhận hay truy xuất nguồn gốc rõ ràng nào, thì người tiêu dùng hoàn toàn có quyền nghi ngờ. Việc dùng cụm từ “organic” như một chiêu tiếp thị, đánh vào tâm lý sợ hóa chất và mong muốn ăn lành mạnh của người dân, là điều cần được cảnh báo.
Một câu hỏi thường gặp là: rau sạch, rau nhà trồng, rau ở quê có phải là hữu cơ không? Câu trả lời là: không hẳn. Rau nhà trồng có thể không phun thuốc, nhưng nếu đất bị ô nhiễm, nguồn nước tưới không đảm bảo, hoặc giống cây không rõ ràng thì sản phẩm vẫn không thể gọi là hữu cơ. Tương tự, rau “sạch” ở siêu thị nếu chỉ đạt tiêu chuẩn VietGAP – tức là kiểm soát thuốc bảo vệ thực vật ở mức an toàn – thì vẫn chưa đủ để được gọi là organic. Hữu cơ là cấp độ cao hơn, toàn diện hơn và chặt chẽ hơn.
Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là người tiêu dùng phải nhất thiết sử dụng thực phẩm hữu cơ mọi lúc, mọi nơi. Điều quan trọng là chúng ta hiểu đúng để lựa chọn phù hợp với nhu cầu, ngân sách và niềm tin của mình. Nếu không mua được sản phẩm hữu cơ có chứng nhận, bạn vẫn có thể chọn các loại rau rõ nguồn gốc, được trồng bởi nông dân uy tín, và biết cách sơ chế, rửa kỹ trước khi sử dụng. Ngược lại, nếu đã chọn sản phẩm organic thì cũng cần hiểu rằng mức giá cao hơn là điều dễ hiểu.
Không nên kỳ vọng rằng một sản phẩm hữu cơ có thể rẻ như rau ngoài chợ, vì chi phí canh tác hữu cơ rất lớn. Quy trình trồng trọt mất nhiều thời gian và công sức, năng suất thường thấp hơn do không dùng hóa chất tăng trưởng, sâu bệnh dễ xảy ra hơn, mà lại không thể dùng các biện pháp xử lý nhanh như trong canh tác thông thường. Ngoài ra, quá trình xin chứng nhận hữu cơ cũng tốn kém, đòi hỏi nông trại phải chịu kiểm tra định kỳ, ghi chép sổ sách minh bạch và đáp ứng nhiều yêu cầu khắt khe từ đất trồng đến vận chuyển. Vì vậy, khi chọn mua rau hữu cơ, bạn đang trả tiền không chỉ cho sản phẩm, mà còn cho cả một quy trình nghiêm túc và minh bạch phía sau.
Ngược lại, cũng không nên tin rằng cứ dán mác organic là đắt đến mức “trên trời” mới là tốt. Có những sản phẩm đội giá quá cao không vì chất lượng mà do chi phí quảng bá, đóng gói bắt mắt hoặc do lợi dụng sự thiếu hiểu biết của người mua. Là người tiêu dùng thông minh, bạn nên yêu cầu được xem giấy chứng nhận, truy xuất nguồn gốc, hoặc chọn mua ở những thương hiệu uy tín, thay vì chỉ tin vào lời quảng cáo.
Hiểu đúng về rau hữu cơ giúp chúng ta tránh rơi vào hai cực đoan: một là từ chối hoàn toàn và cho rằng đây chỉ là “chiêu trò marketing”, hai là tuyệt đối hóa và tin rằng mọi sản phẩm không phải organic đều độc hại. Cả hai đều sai lầm. Mỗi loại sản phẩm đều có giá trị riêng, và lựa chọn của bạn chỉ thực sự ý nghĩa khi xuất phát từ hiểu biết.
Cuối cùng, điều quan trọng nhất vẫn là sống cân bằng, ăn đa dạng, ưu tiên rau củ theo mùa, biết rõ nguồn gốc càng tốt, và rửa sạch, nấu kỹ để hạn chế rủi ro. Rau organic là lựa chọn tốt, nhưng không phải là con đường duy nhất để sống khỏe.
